Keçiboynuzu Nedir? Faydaları Nelerdir? Nasıl Kullanılır?
Baklagiller familyasından olup bu kadar tatlı olan başka bir gıda var mıdır acaba? Evet, keçiboynuzundan bahsediyoruz. Tatlı derken de yalnızca damakta bıraktığı tattan bahsetmiyor, elbette tatlı tatlı faydaları olduğundan da söz ediyoruz.
Çoğu insan harnupun baklagiller ailesinden olduğunu bilmiyor olabilir. Özellikle Akdeniz bölgesinin baş tacı bu bitki nice evlere şifa götürdü. Şifa diyoruz, çünkü henüz bilimsel olarak faydaları kanıtlanmamışken de halk arasında faydalarıyla bilinen bir bitkiydi. Bu faydalar neydi ve bilimsel araştırmalara nasıl konu oldu? Şimdi biraz bunu araştıralım.
Sert ve tatlı yapısıyla dikkat çeken, baklagiller ailesine ait bu bitki Harnup olarak da bilinir. Bilimsel adı Ceratonia Siliqua’dır. Akdeniz ikliminin etkili olduğu yerlerde yetişmeyi sever ve aslında bakla diye nitelendirilen yerleri meyvesidir.
Fiziksel Özellikleri: Yaprak boyu 8 ile 17 cm arası olabilen ağacı ise 14-15 m boya kadar uzayabilen bir canlıdır. Sert yapılı ve tanelidir. Tatlı bir tadı bulunmaktadır. Meyveleri, tüylü bir özellik taşımaktan ziyade deriye benzer kaygan bir yapıya sahiptir. Ağaç yapısı itibariyle de Akdeniz iklimine özgü olan maki bitkileri arasında yer almaktadır.
Kimyasal Özellikleri: İçeriğinde bulunan vitamin ve mineraller sayesinde besin değeri oldukça zengindir. 100 gram keçiboynuzunda Sodyum (35 mg), Potasyum (827 mg), Karbonhidrat (89 gr), Protein (4.6 gr), Lif (39.8), Şeker (49.08 gr), Yağ (0.7 gr), Su (3.58 gr), C Vitamini (0,2 mg), Kalsiyum (348 mg), Vitamin B6 (0.4 mg), Magnezyum (54 mg) ve Demir (2.9 mg) bulunmaktadır. 100 gr harnupun kalori bakımından değeri 222 kcal’dir. Harnup aynı zamanda glütensiz bir içeriğe de sahiptir.
Keçiboynuzunun dünyanın en eski ağaçlarından biri olduğunu biliyor muydunuz? Öyle ki MÖ 4000 – 5000 yılları arasından beri insanlık tarafından kullanılmaktadır.
Keçiboynuzu Nerelerde Yetişir?
Binlerce yıl önce insan eli ile yayılımı sağlandığı düşünülen keçiboynuzu, Akdeniz ülkeleri, Kuzey Afrika, Avrupa’nın Akdeniz’e bakan kıyıları ve Ortadoğu’da yayılım göstermektedir. Türkiye’de de yaygın olarak görülen bu türün Yunanlılar üzerinden İtalya’ya, Araplar üzerinden de İspanya’nın güneyi, Kuzey Afrika ve Fransa’nın güneydoğu bölgesine yayıldığı bilinmektedir.
Türkiye’de özellikle Antalya/Manavgat, Mersin, Anamur ve Muğla/Datça bölgelerinde yetişmektedir. Toprak bakımından seçiciliği olmadığı için Akdeniz iklimi görülen bölgelerde rahatlıkla üretimi yapılabilir. Meyveleri Haziran ayında kendini gösterir ve Temmuz, Ağustos aylarında hasat edilmeye başlanır. Yaklaşık 15-20 yıllık bir süre sonunda meyve vermeye başladığı için hasat edebilmek biraz sabır ve emek gerektirir.
Kızılçam, Finike Çamı, Halep Çamı gibi ağaçların olduğu bölgelerde de görülebilmektedir. Ancak güneş almayı seven bu bitkinin boyu diğer ağaçların engel olmasından kaynaklı 3-4 metreyi geçmez. Eğer diğer ağaçların yayılımı azalırsa harnup ağacı da 10-12 metreye kadar boy verebilir.
Keçiboynuzu Nasıl Tüketilir?
Çiğ olarak tüketilebilen bir besin olmasına rağmen daha çok pekmezi ve öz hali tüketilmektedir. Bal olarak da tüketilebilen keçiboynuzu, toz, un, kür, çay ve kahve olarak da kullanılabilir. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte, kapsül formunda da temin edilebilmektedir. Sert halinin tüketimi zor olsa da ılık suda bekletilerek yumuşaması sağlanabilmektedir.
Toz haline aktarlardan rahatlıkla ulaşılabilir. Bu hali kek, pasta ve diğer hamur işlerinde kullanılabileceği gibi ekmek yapımında da tercih edilebilmektedir. Kür olarak tüketilmek istendiğinde özellikle keçi sütü ile yapacağınız karışımın faydalarını etkin bir şekilde görebilirsiniz. Bir bardak keçi sütüne 2 tatlı kaşığı kadar koyacağınız toz ile kürünüzü hazır hale getirmiş olursunuz. Özellikle diyet yapanların tercih edebileceği faydalı bir karışımdır.
Glüten içermemesi sebebiyle glütensiz diyetlerde rahatlıkla tercih edilebilir. Yaygın olarak yetiştirilen yerlerde hayvan yemi olarak kullanıldığı da bilinmektedir.
Keçiboynuzu Pekmezi Nedir?
Diğer bir adıyla harnup pekmezi, harnupun çeşitli işlemlerden geçirilerek sıvı, akışkan bir hale getirilmiş ürünüdür. Pekmez yapımı, olgunlaşmış harnupların toplanılması ve 2-3 gün bekletilmesi ile başlamaktadır. Bu sayede daha olgun meyveler elde edilir. Daha sonra yeteri kadar yıkanan harnuplar kaynatılmaktadır. Haşlanmış ve yumuşamış harnuplar püre kıvamına getirilerek içerisine şeker ve limon ilavesi eklenmektedir. Bu haliyle yüksek sıcaklıklarda tekrardan kaynatılmakta ve pekmez kıvamına geldikten sonra dinlendirilmektedir. Daha sonra kavanozlanan pekmez, tüketime hazır haldedir. Bütün işlemler yapılmadan önce meyvenin çekirdekleri çıkarılmaktadır. Bu işlem sıcak sıkım pekmez yapımına örnektir. Belirli besin değerlerini kaybedebileceği ve içeriğine eklenen şeker ilavesi sebebiyle sıcak sıkım sıklıkla tercih edilmemektedir.
Çekirdeklerinden ayrıştırılmış meyvelerin parçalanılarak üzerine bir tık geçecek su içerisinde yaklaşık 2 gün bekletilmesi ve daha sonra sıkım yapılması işlemi soğuk sıkım olarak adlandırılır. Bu işlemde dinlenen meyveler suya şırasını bırakmakta ve 22-28 dereceyi geçmeyecek bir sıcaklığa maruz bırakılmaktadır. 28 derecenin üstüne çıktığında artık ısıl işleme maruz kalmış olarak değerlendirilmektedir. Bu nedenle de mümkün olduğu kadar organik, rafine şekersiz ve soğuk sıkım ürünlerin tercih edilmesi gerekmektedir.
Bu işlemlerden geçerek üretilen besin maddesine de keçiboynuzu pekmezi denmektedir.
Keçiboynuzu Pekmezinin Faydaları Nedir?
İçeriğinde bulunan etkin maddeler nedeniyle antioksidan özellik göstermektedir. Antioksidatif özelliği yüksek Manuka Balı’na da alternatif olabilen keçiboynuzunun, metabolik aktivitelerin işleyiş biçimlerindeki düzenin desteklenmesi açısından faydalı vitamin ve minerallere sahip olduğunu belirtmek gerekir. Gerek vücuttaki sistemlerin işleyişinin desteklemesi gerekse de bu desteğin düzenli hale getirilebilmesi anlamında düzenli olarak kullanımı oldukça önemlidir.
Bu bahsedilen özelliklerden tam fayda sağlayabilmek için organik yöntemlerle elde edilen ürünlerin tüketiliyor olması gerekmektedir. Her ne tüketiliyor olursa olsun organik olanının tüketilmesi her zaman için faydalı ve doğru bir tercihtir.
Keçiboynuzu çekirdekleri doğada kaldığı süre zarfında ağırlıklarını yitirmezler. Bu özelliklerinden kaynaklı ölçü birimi olarak da kullanılmaktadır. Tohumları eskiden mücevher yapımında 1 karata karşılık gelecek şekilde ağırlık ölçüsü olarak kullanılmıştır.
Olgunlaşmış meyvelerin temizlenmesi ve dinlendirilmesi ile keçiboynuzu özünün yapımına başlanmaktadır. Çekirdeklerinden ayrıştırılmadan yapılması ve soğuk sıkım uygulanması ile besin değerinde tam korunma amaçlanır.
Dinlendirildikten sonra özleşen meyveler presleme aletleriyle sıkılarak keçiboynuzu özü elde edilir. Bu işlem pekmez yapımına göre daha uzun ancak daha kolay bir işlemdir. Uzun olmasının sebebi dinlendirilerek ve özleşmesini bekleyerek belirli bir sürenin geçiyor olmasından kaynaklanmaktadır. Bu işlem sayesinde, pekmezine göre daha yoğun bir kıvama sahip olmaktadır.
Keçiboynuzu Özünün Faydaları Nelerdir?
Keçiboynuzu özünün faydaları da pekmezi ile aynı minvalde ilerlemektedir. Yoğun yapısı ve çekirdeklerinden ayrıştırılmadan elde ediliyor olması sebebiyle güne enerjik bir başlangıç için idealdir. İçeriğinde bulunan zengin potasyum, sodyum, kalsiyum miktarları ve diğer vitamin ve minerallerin faydalarından tam olarak yararlanabilmek için organik ürünlerin tercih edilmesi ve düzenli tüketimi metabolik faaliyetlerin desteklenmesi açısından doğru bir tercih olarak göz önünde bulundurulmalıdır.
İster pekmez olarak ister öz veya diğer ürünlerini kullanın, öncelikli dikkat etmeniz gereken nokta, organik olarak sertifikalandırılmış ürünlerin tercih ediliyor olmasıdır.
Keçiboynuzu Özü Nasıl Tüketilir?
Yoğun kıvamı nedeniyle pekmezine göre daha keskin bir tada sahip olan keçiboynuzu özü su ile seyreltilerek tüketilebilir. Alerjisi ya da herhangi bir sağlık sorunu bulunmayan yetişkinler tarafından, günde iki kez, sabah ve akşam olacak şekilde, 2-3 yemek kaşığı kadar tüketilebilir. Bebeklerde kullanımında dikkat edilmesi gereken ilk nokta tok karnına tüketilmesi ve 1 çay kaşığını geçmemesidir.
Ekmek üstüne sürülerek, yoğurt ve süte karıştırılarak tüketilebilmesinin yanı sıra sıvı içecekler ve meyve sularına karıştırılarak da tüketilebilir.
