Propolis Nedir? Faydaları Nelerdir?

Arıların ürettiği tek şeyin bal olmadığını biliyor muydunuz? Arılar ayrıca iğne yapraklı ağaçlar veya yaprak dökmeyen ağaçlardaki özsudan propolis adı verilen bir bileşik üretir. Özsuyu kendi salgıları ve balmumu ile birleştirdiklerinde, kovanlarını inşa etmek için kaplama olarak kullanılan yapışkan, yeşilimsi-kahverengi bir ürün oluştururlar. Bu propolistir.

Antioksidan ve antimikrobiyal özelliği bulunan propolisi arılar, bacillus larvae gibi bakteri ve mantar enfeksiyonlarına karşı kovanlarını korumak, peteklerin hijyenini sağlamak, diğer böcek ve hayvanların kovana girişini engellemek için kullanır. Ayrıca kovan içinde yer alan bal peteklerini güçlendirmek ve çatlakları onarmak için de kullanılan propolis sayesinde arılar, kovana koruyucu bir kanaldan girip çıkarlar. Böylece hem kovanın hem de kendilerinin hijyeni sağlanmış olur.

Propolis, suda çözünür damla, tablet, kapsül, krem, sprey, şurup ve toz formlarında bulunur. Formlarının çeşitliliği nedeniyle genel olarak propolis kullanımının oral ya da cilt üzerine sürülerek yapıldığı söylenebilir. Bu yazımızda sizler için propolis nedir, nasıl tüketilir, faydaları nelerdir bunları derleyeceğiz.

Propolis Nedir?

Propolis, arıların tükürüklerini balmumu ile karıştırarak çeşitli bitki ve ağaçlardan topladıkları bileşiklerle oluşturduğu reçineli, mumsu bir maddedir. Arı kovanlarının yapımında önemli bir rol oynayan bitki özsuyu, balmumu ve bal arılarının doğal enzimlerinin bir karışımıdır.

Propolis, delik ve çatlakların sızdırmazlığında ve arı kovanının inşa edilmesinde kullanılır. Arı kovanının iç yüzeyini kaplamaya, kovanın iç sıcaklığını (35 °C) korumaya yarar. Kovanların duvarını sertleştirerek mikropsuz bir iç ortama katkıda bulunur. Arılar, davetsiz misafirleri dışarıda tutmak, kovandaki boşlukları kapatmak ve duvarları sıvamak için propolisi kullanır. Propolis antimikrobiyal özellikleri sayesinde arıları patojenlerden (mikrop) korumaktadır. Mantar ve mikropların çoğalmasını önleyerek arı kovanlarını zararlılardan uzak tutmaya yardımcı olur. Bu nedenle "Propolis" kelimesi Eski Yunancada “şehri savunan” yani arı kovanının koruyucusu anlamını taşır.

Propolis İçeriğinde Hangi Vitaminleri ve Mineralleri Bulundurur?

Bilim insanları propoliste 300'den fazla ayrı bileşiğin varlığını saptamıştır. Tam bileşimi arı kovanının coğrafi konumuna bağlı olabilir.

Propolis esas olarak,

• Yüzde 50 reçine,
• Yüzde 30 balmumu,
• Yüzde 10 uçucu yağlar,
• Yüzde 5 polen,
• Yüzde 5 diğer organik bileşiklerden oluşur.

Propolis ayrıca antioksidan olan flavonoidler gibi polifenoller içerir.

• Fenolik bileşikler (Meyve ve sebzelere başta tat başta olmak üzere birçok karakteristik özelliğini veren madde),
• Esterler (Oksijenli bir asidin alkolle etkileşmesi sonucu aralarından bir su molekülünün ayrılmasıyla oluşan kimyasal bileşik),
• Flavonoidler (Vücutta üretilen ya da dışarıdan alınan moleküllerin yaşlandırıcı zararlarına engel olan antioksidanlar),
• Terpenler (Bitkilerin koku ve tatlarını oluşturan çeşitli organik bileşikler),
• Beta-steroidler,
• Aromatik aldehitler,
• Alkoller, propoliste bulunan önemli organik bileşiklerdir.

Propolis ayrıca;

• B1, B2, B6, C ve E vitaminleri gibi önemli vitaminler
• Magnezyum
• Kalsiyum
• Potasyum
• Sodyum
• Bakır
• Çinko
• Manganez
• Demir gibi yararlı mineraller içerir.

Propoliste süksinik dehidrogenaz, glikoz-6-fosfataz, adenozin trifosfataz ve asit fosfataz gibi enzimler de bulunmaktadır.

Propolisin Faydaları Nelerdir?

İnsanoğlu, propolisin arı kovanlarındaki antimikrobiyal etkisini keşfettiğinden beri bu maddeyi kullanmaya devam ediyor. Bu arı ürününün bilimsel çevrelerin merceğine yoğun bir şekilde girmesi ise yaklaşık 10-15 yıllık süreci kapsar. Bu süreçte gerçekleştirilen çalışmalarda ortaya çıkan sonuçlar, propolisin işlevlerine dair geleneksel inancın hiç de haksız olmadığını gösterir! Genel itibarıyla vücuttaki pek çok sistemin normal işleyişine katkıda bulunan propolis, tespit edilen başka birtakım biyolojik etkileriyle de bu yoğun ilgiyi fazlasıyla hak ettiğini kanıtlar.

Tüm bunların yanı sıra bilimsel çalışmalar, bir gerçeği daha ortaya koyuyor: Propolisin doğru ekstraksiyonunda çözücü kimyasal kadar kullanılan yöntemin de etkisi bulunur. Yeni geliştirilen teknikler sayesinde su gibi doğal çözücüler kullanılarak etken maddesi yüksek ürünler elde edilebilir. Buradan hareketle Eğriçayır’ın geliştirdiği su bazlı sıvı propolis ürünü, yüksek etken madde oranıyla öne çıkar.

Propolis Nasıl Tüketilir?

Arıların kovanlarını dış etkenlerden korumak için ürettikleri propolis kovandan alındığı haliyle tüketilemez. Kovandan alındığında içeriğinde yüksek oranda balmumu ve kovandaki bala ulaşmaya çalışan parazitler bulunabilmektedir. Bu nedenle özütleme işlemi ile yapısındaki etken maddelerin bu kirletici maddelerden ayrılması gerekmektedir. Özütleme işlemi sırasında su ve alkol gibi farklı çözücüler kullanılabilmektedir. Eczanelerde damla, kapsül/tablet, krem veya toz halinde bulunur.

Damla propolis, ağız yaraları ve boğaz enfeksiyonları için sıvı ve katı gıdalara damlatılarak tüketilebileceği gibi gargara yapılarak da kullanılabilir.

Tablet ve kapsül propolis, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi ve uyku problemlerinin giderilmesi amacıyla su ile birlikte yutularak; krem propolis, küçük yanık ve yaraların tedavisi için cilt üzerine sürülerek kullanılır.

Sprey formda olan propolis boğaz enfeksiyonlarının tedavisine yardımcı olarak boğaza sıkılarak, şurup ise öksürük ve ağız yaraları için uygulanır.

Toz formunda olan propolisin ise bal ile birlikte tüketildiğinde daha etkili olduğu bilinir. İçeceklere ve yoğurda eklenerek tüketilebilir. Hastalıkların tedavisi için propolis kullanılmadan önce mutlaka hekime danışılmalı ve hekimin belirlediği doz ve sürede tüketilmelidir.

Propolisi Kimler Kullanmamalı?

Propolis, ideal dozlarda olmak koşuluyla 4 yaşından büyük çocuklar ve yetişkinler tarafından rahatlıkla tüketilebilir. Bu kapsamda yapılan araştırmalar, hijyenik koşullarda ve uygun çözücülerle ekstrakte edilen propolisin herhangi bir olumsuz etkiye yol açmadığını gösterir. Fakat güçlü bileşikler içeren bu arı ürünün kronik hastalığı olanlar, düzenli ilaç kullananlar, gebeler, emziren anneler ve alerjik bünyeye sahip kişiler tarafından hekim onayıyla kullanılması gerekir. Ayrıca 4 yaşından küçük çocuklar ve cerrahi operasyon geçirecek olan kişilerin propolis tüketmemesi büyük önem taşır.